Fransa’nın Güney Pasifik’te bulunan denizaşırı toprağı Yeni Kaledonya’da gözaltına alınan bağımsızlık yanlısı bir başkan hakkında, geçtiğimiz ay yaşanan şiddetli çatışmalarla ilgili “organize suç” kararı verildi.
Saha Hareket Uyum Hücresi (CCAT) adlı grubun lideri Christian Tein, Çarşamba günü 11 bireyle birlikte gözaltına alındı.
Grup Mayıs ayındaki ayaklanmaları organize etmekle suçlanıyor.
Yaklaşık 300 bin nüfuslu takımadayı tesiri altına alan ayaklanmalarda ikisi polis memuru, toplamda dokuz kişi hayatını kaybetti. Yüzlerce kişi yaralandı.
Gerginlik Paris’in, bölgede 10 yıl yaşamış olan Fransızlara oy hakkı verilmesini öngören yasa tasarısını parlamentoya sunmasıyla başladı.
Teklif, bağımsızlık yanlısı, büyük oranda yerlilerden oluşan kümeler tarafından “yönetimdeki tesirlerini azaltacağı” savıyla eleştirildi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 13 Haziran’da yasa tasarısını askıya aldı.
Avustralya ve Fiji ortasında yer alan ve yaklaşık 170 yıldır Fransa toprağı olan Yeni Kaledonya’nın başşehri Noumea Başsavcısı Yves Dupas, Christian Tein’in “organize suç” olayları nedeniyle gözaltına alındığını söyledi.
Gözaltına alınan öteki şahıslar ortasında CCAT irtibat şefi Brenda Wanabo da bulunuyor.
AFP haber ajansına konuşan Wanabo’nun avukatı Thomas Gruet, “Müvekkilim kendisini burada bulacağını hiç düşünmemişti. Son derece şaşırmış durumda. Kendi gözünde o yalnızca bir aktivist” dedi.
Fransa İçişleri Bakanı Gerald Darmanin CCAT’ı “mafya şekli bir örgüt” olarak tanımlıyor.
CCAT ise takımadadaki çatışmalardan sorumlu olmadığını savunuyor.
Fransa, Mayıs ayı boyunca Noumea’daki milletlerarası havaalanının süreksiz olarak kapattı ve olaylara müdahale etmek üzere yaklaşık 3.500 güvenlik gücü çalışanını bölgede görevlendirdi.
Ne olmuştu?
Yeni Kaledonya’da oy kullanma hakkı şu anda yerli Kanaklar ve 1998’den evvel Fransa’dan gelenlerle hudutlu.
Planlanan yasa değişikliği, en az 10 yıldır Yeni Kaledonya’da bulunanlar da dahil olmak üzere daha fazla Fransız vatandaşının oy kullanabilmesini sağlamayı öngörüyor.
Birçok Kanak siyasi güçlerinin azalacağından telaş ediyor ve gelecekte bir bağımsızlık referandumu yapmanın daha güç hale geleceğinden korkuyor.
Mayıs ayında mağazaların yağmalandığı ve kamu binalarının kundaklandığı olaylar sırasında Fransa Başbakanı Gabriel Attal fevkalâde hal ilan etti.
Bu Yeni Kaledonya’nın 1980’lerden bu yana yaşadığı en büyük iç çatışma.
Fransa Yeni Kaledonya’yı 1853’te sömürgeleştirdi ve 1946’da Kanaklara haklar tanıyarak burayı denizaşırı bir bölge haline getirdi.
Fransa ile Yeni Kaledonya ortasındaki 1998 tarihli Noumea Mutabakatı’nda Paris bölgeye daha fazla siyasi özerklik verme ve seçmen listesini o devirdeki yerleşik halkla sonlu tutma kelamı vermişti.
Yani 1998’den bu yana bölgedeki seçmen listeleri güncellenmedi. Bu da adaya yeni yerleşenlerin oy kullanamaması manasına geliyor. O tarihten bu yana adaya 40 binden fazla Fransızın yerleştiği varsayım ediliyor.
Yerli halk, adaya sonradan yerleşenlerin oy kullanmasının Fransa yanlısı siyasetlere dayanak sağlayacağını savunuyor.
1998’deki mutabakattan sonra bölgede üç sefer bağımsızlık referandumu yapıldı. Birinci ikisini bağımsızlık zıtları az farkla kazanırken, Aralık 2021’de yapılan son referandum, Covid nedeniyle erteleme talepleri kabul edilmeyen bağımsızlık yanlısı partilerce boykot edildi ve bu referandumdan da bağımsızlık kararı çıkmadı.
Bugün Yeni Kaledonya nüfusunun yaklaşık 112 binini lokal Kanak topluluğu oluşturuyor.
