Avrupa Birliği başkanları, Suriye’de yarım milyona yakın insanın vefatına, nüfusun yarıya yakınının da yerlerinden edilmesine neden olan savaşı masaya yatırmak için Brüksel’de. Yaklaşık 1,5 milyon Suriyeli göçmene konut sahipliği yapan ve evvelce savaştan kaçanlar için inançlı bir sığınak olarak görülen Lübnan’da ise Suriyeli sığınmacılara yönelik düşmanlık giderek artıyor.
Bu nedenle bu sığınmacıların değerli bir kısmı rotasını Kıbrıs’a çevirdi. BBC Arapça, bu sivillerden kimileriyle görüştü.
“Sürekli endişe ve panik içinde yaşıyoruz” diyen Suriyeli Alya, dört çocuğundan üçü ile birlikte Lübnan’da yaşıyor.
43 yaşındaki Alya ve ailesi, 2011’de savaşın patlak vermesinden bir yıl sonra Suriye’nin İdlib kentindeki meskenlerini terk ederek Lübnan’a sığındı.
Ülkede karşılaştıkları kısıtlamalar ve düşmanca tavırlar hayatlarını daha da güç hâle getirdiği için çaresizlik içinde Lübnan’ı da terk etmeyi düşünüyor.
Alya, küçük oğlunun her akşam gözaltına alınacağı dehşetiyle ağabeyini beklediğini, meskene döndüğünü görünce de rahatlayıp ona sarıldığını söylüyor.
1,5 milyona yakın Suriyeliye mesken sahipliği yapan Lübnan, kişi başına düşen mülteci sayısı açısından dünyada birinci sırada.
Mülteci zıtlığı Lübnan için yeni bir sıkıntı değil.
Ancak bilhassa 2019’da ekonomik krizin baş göstermesi ile geçtiğimiz yıllarda mültecilere yönelik düşmanca tavrın yaygınlaştığı görüldü.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) bilgilerine nazaran, Lübnan’daki her 10 Suriyeliden 9’u çok yoksulluk içinde yaşıyor.
Özellikle Nisan ayında Hristiyan Lübnan Güçleri Partisi’nden (LGP) bir sorumlunun kaçırılarak öldürülmesi düşmanlıkları körükledi. Lübnan polisi, olaydan çoğunluğu Suriyelilerden oluşan bir çeteyi sorumlu tuttu.
Bunun üzerine çok sayıda Suriyeli sokaklarda darp edildi, kimileri da hakarete uğradı.
Bundan evvel de lokal yetkililer ve kimi kümeler yasal bir oturma müsaadeleri olmadığı gerekçesiyle sığınmacıları sığınaklarından çıkarttırmış, çalıştıkları işletmeleri kapattırmış ve öbür Lübnanlılara, Suriyelilere konutlarını kiraya vermemeleri konusunda baskı yapmıştı.
Şimal’de sığınmacıların yasa dışı olarak kaldıkları konutlar ve yerleşim alanlarından çıkarılmasına yönelik tahliye operasyonlarını yöneten Vali Ramzi Nohra, “Lübnan Suriyelilere elinden geldiğinden de fazlasını sundu” kelamlarıyla bu aksiyonları savunuyor.
Irkçı olduğu suçlamalarını reddeden ve yalnızca kanunları uygulamaya koyduğunu söyleyen Nohra, “Bir komşuyu bir ya da iki gün ağırlarsınız, sonsuza kadar değil” diyor.
Nohra, “Herhangi bir ülke vizeniz bittikten sonra da kalmanıza müsaade verir mi? Gerekli evrakları olan Suriyelilere kapımız açık ve hareketlerimiz yalnızca ülkede yasa dışı olarak kalanları kapsıyor” diye de ekliyor.
UNHCR datalarına nazaran, Suriyelilerin yüzde 80’i Lübnan’da resmi bir oturma müsaadesine sahip değil hasebiyle her an gözaltına alınabilir ya da ülkeden hudut dışı edilebilirler.
Lübnanlıların kıymetli bir kısmı, ülkelerindeki Suriyeli sığınmacıların UNHCR ve paydaşlarının gönderdiği yardımlar sayesinde çok güzel şartlarda yaşadığına, hatta bu yardımlardan direkt faydalandıklarına inanıyor.
Alya, süpermarkette ya da sokaklarda dolaşırken, kimilerinin “Suriyelilere bakın. Onlar güzel bir hayat yaşarken bizim kendi ülkemizde hiçbir şeye paramız yetmiyor” dediğini işitmiş.
“Yaşadığımız hayatı keşke gözleriyle görebilselerdi” diyor.
2 Mayıs’ta Lübnan’ı ziyaret eden Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von Der Leyen, ülkeye bir milyar dolarlık yardım paketini açıkladı.
Bu yardım paketi, Avrupa ülkelerine yasa dışı göçün önüne geçmek isteyen Avrupa Birliği’nin Suriyelileri kendi topraklarında tutması karşılığında Lübnan’a verdiği bir rüşvet olarak da görüldü.
Lübnan’da meclis bu açıklamadan birkaç gün sonra, hükümete ülkedeki yasa dışı göçmenlere yönelik tüm tedbirleri alması davetinde bulundu.
Bu, Lübnan’daki Suriyeliler problemine ait birinci siyasi mutabakat oldu.
Lübnan, Suriye’de geniş alanların artık sığınmacıların dönebileceği kadar inançlı olduğunu, Birleşmiş Milletler’e bağlı kurumların, gerekli yardımı Lübnan yerine direkt Suriye’ye ulaştırarak sığınmacıların geri dönüşünü kolaylaştırması gerektiğini savunuyor.
Lübnanlı milletvekilleri, “yasa dışı bir biçimde ülkeye girip burada yaşayan Suriyelileri ülkelerine geri göndermeleri için” hükümete bir yıl süre verdi.
Pek çok kentte, üzerinde bir sığınmacı çocuğun fotoğrafıyla birlikte “YARATTIĞINIZ HASARI ONARIN” iletisi yazan afişler asıldı.
Bu afiş kampanyasının ardındaki Lübnanlı sanat yöneticisi, bunun şahsî bir aksiyon olduğunu, Lübnan’da pek çok insanın ülkeye yönelik bir tehlike olarak gördüğü “mülteci krizine” parmak basmak istediğini söyledi.
Kampanyanın gerisinde kim olursa olsun, verilen bildiri, mültecilerin ülkeye “hasar verdiğine” ve BM’nin de bunda sorumluluğu olduğuna yönelik algıların bir yansıması.
UNHCR’nin Lübnan’daki yetkilisi BBC’ye yaptığı açıklamada, “Suriyeli sığınmacıları Lübnan’da tutmaya yönelik memleketler arası bir komplo yok ya da bâtın bir niyet yok” tabirlerini kullandı.
Açıklamada, “Duruşumuzla ilgili her vakit şeffaf davrandık: Ne BM ne UNHCR Suriyeli mültecilerin ülkelerine dönüşüne mahzur oluyor” denildi.
Buna karşın Suriyeli zıtlığı devam ediyor ve çok sayıda sığınmacı Lübnan’ın dışında yaşayabilecekleri bir ülke arıyor. Yakınındaki ülke Kıbrıs’ta içişleri bakanlığı verilerine göre Lübnan’dan gelen Suriyeli sığınmacıların sayısı 27 kat arttı.
Yaklaşık bir ay evvel Alya ve çocukları, 35 kişiyi taşıyan bir göçmen teknesine binerek, birebir formda bir yıl evvel yasa dışı bir seyahat yaparak adaya gelen kocası ve dördüncü çocuğuna katılmak için Kıbrıs’a gerçek yola çıktı.
Kıbrıs sularına ulaşmayı başarsalar da, daha sonra kıyı güvenlik güçleri teknelerini geri dönmeye zorladı.
Lübnan’da çocuklarının artık bir geleceği olmadığına inandığını söyleyen Alya, bütün risklerine karşın bu seyahatten korkmadığını da kelamlarına ekliyor:
“Ne olabilirdi ki? Ölürdük en fazla. Ha oradaymışım, ha burada. Ben aslında öldüm. “
