Askeri nizamda sıraya girmiş, birçok siyah giyinen, kimilerinin kazıtılmış başlarında dövmeler bulunan bin kişilik bir küme.
Milano’da çok sağcı bir öğrenci olan Sergio Ramelli’nin yaklaşık 50 yıl evvel anti-faşistler tarafından öldürüldüğü noktada, bir önder sadık taburunu hazır ola çağırıyor.
Yoklama yapar üzere “camerata” (silah arkadaşı) diye bağırıp Ramelli’nin ismini söylüyor. Gruptakiler İtalya’nın ikinci büyük kentinin merkezinde faşist selamı vererek “Burada. Burada. Burada” diye bağırıyor.
2024 yılında yaşanan bu olay, yüz yıl öncesinin ürkütücü yankılarını taşıyor. Dışarıdan biri için o denli görünse de her yıl bu çeşit anma merasimlerinin düzenlendiği İtalya’da bu manzaralar sıra dışı değil.
İtalya’daki mevcut sağ ittifak hükümeti, kökleri savaş sonrası faşizmine dayanan İtalya’nın Kardeşleri partisi tarafından yönetiliyor.
Partinin lideri Başbakan Giorgia Meloni, hareketinin büsbütün değiştiğini ve siyasetlerinin Milano’da faşist selamı veren bu beşerlerle tıpkı olmadığını söyledi.
Ancak Meloni ve partisinin siyasi kökenlerinden gereğince uzaklaşmadığını ve bir vakitler çok uç olarak kabul edilenlerin ana akım haline geldiğini telaşla lisana getirenler var.
La Repubblica gazetesinden Paolo Berizzi, “Faşizm 1945’te ölmedi – askeri olarak yenildi fakat birçok İtalyan’ın zihninde yaşamaya devam etti” diyor.
Aşırılık yanlısı kümelerin tehditleri yüzünden son beş yıldır 24 saat polis muhafazası altında yaşayan Berizzi, “İtalya geçmişiyle hiçbir vakit gerçek manada yüzleşmedi” diyor.
İtalya’nın Vilayet Duce (Lider) lakaplı faşist diktatörü Benito Mussolini’nin iktidara gelmesinin üzerinden bir asırdan fazla vakit geçti.
Mussolini’nin totaliter rejimi, tüm muhaliflere karşı şiddetli baskı, toplama kampları, yurtdışındaki işgaller, Hitler Almanyasıyla ittifak ve Holokost sırasında binlerce Yahudi’nin vefata gönderilmesiyle özdeşleşti. İkinci Dünya Savaşı sonunda İtalya Müttefik kuvvetlere teslim oldu, iç savaşa sürüklendi ve Vilayet Duce sonunda yakalanıp öldürüldü.
İtalya’nın savaş sonrası anayasası Mussolini’nin faşist partisini yasakladı, lakin hareketin farklı kılıklarda devam etmesine müsaade verildi. Movimento Sociale Italiano ya da MSI, Mussolini’nin destekçileri tarafından faşizmi canlandırmak ve komünizmle gayret etmek hedefiyle kuruldu. Mussolini rejiminin memurları devlet kurumlarında misyon aldı. Tek bir kişi savaş hataları için mahkemeye çıkarılmadı.
1952 yılında anayasaya eklenen Scelba Yasası, anti-demokratik maksatlar güden, faşizmin unsurlarını ya da başkanlarını yücelten ya da faşizmin hizmetinde şiddet kullanan kümeleri yasaklıyordu. Fakat bu yasaya nadiren başvuruldu.
Almanya’da yasa, faşist selamı vermenin üç yıla kadar mahpusla cezalandırılabileceğini açıkça belirtirken, İtalya’da bunun cezai bir kabahat olup olmadığı kararı yargıçlara bırakılıyor; bu da gri bir alan oluşturuyor.
Ülkede neo-faşist siyasetçiler on yıllar boyunca dışlandı. 1994’te devrin başbakanı Silvio Berlusconi’nin onları koalisyona dahil etme kararı, kamuoyunda giderek artan bir meşruiyet kazanmalarının başlangıcı oldu.
Meloni ve İtalya’nın Kardeşleri
Siyasi ömrü MSI gençlik kollarında başlayan ve MSI’ın devamı olan hareketin ulusal lideri olan Başbakan Giorgia Meloni, bir seferinde Mussolini’yi “iyi bir politikacı” olarak övmüş ve “yaptığı her şeyi İtalya için yaptığını” söylemişti. Berlusconi 2008’de Meloni’yi hükümette bakan olarak atadı.
Meloni’nin İtalya’nın Kardeşleri partisi, savaştan sonra neo-faşist kümeler tarafından benimsenen üç renkli alev logosunu kullansa da, partiyi giderek çok sağdan uzaklaştırdı.
Göçmenler ve LGBT aksisi söylemi, 2022’de Başbakan seçilmesinden bu yana yumuşadı. Artık sonları korumak ve İtalya’nın doğum oranını arttırmak üzere ana akım Avrupa sağıyla daha uyumlu bir lisan kullanıyor.
Euro bölgesine yönelik tenkitlerini azalttı, Washington’dan Brüksel’e başkanlarla yakın bağlar kurdu ve Rusya tarafından işgal edilmesinin akabinde Ukrayna’ya verdiği dayanakta açık kelamlı oldu. Lakin onu eleştirenler hala siyasi köklerine göz kırptığını söylüyor. Kimilerine nazaran bu da onu aşırılık yanlısı kümelerin bastırılmasını desteklemekten uzaklaştırıyor.
1997’den beri faaliyet gösteren Forza Nuova (Yeni Güç), Meloni’nin partisinden çok daha sağda ve göçün büsbütün durdurulmasını, NATO ve AB’den ayrılmayı savunuyor. Üyeleri Vladimir Putin’den övgüyle bahsediyor.
Parti hiçbir vakit parlamentoya milletvekili seçtirecek kadar oy alamadı fakat protesto şovlarındaki görünürlüğü ve göçmenlere yönelik şiddet de dahil olmak üzere üyelerinin aksiyonları onu ve başka aşırılık yanlısı kümeleri İtalyan siyasetinde göze batar hale getiriyor.
Yakın vakitte düzenlenen bir cenaze merasiminde bir üyesinin tabutuna gamalı haç bayrağı örtülmüştü. Bir öbür yetkilinin doğum günü gamalı haç ve Nazi sloganı içeren bir pasta ile kutlandı.
2021’de Covid kısıtlamalarına karşı gösteri yapan parti taraftarları İtalya’nın en büyük sendikalarından CGIL’in merkezine saldırmıştı. Forza Nuova’nın kurucusu Roberto Fiore, akının nedenini sendikanın tüm çalışanlar için mecburî Covid aşı sertifikalarını desteklemesine bağlıyor. “Herkes bizi gerçek özgürlük savaşçıları olarak görüyordu, bir sendikaya saldıran faşistler olarak değil” diyor.
Ona direkt faşist olup olmadığını soruyorum. İnkar etmiyor. “Ama terimi tamamlamam ve bir devrimci olduğumu söylemem gerek. İtalya, faşizm şu bahislerde yeterliydi ancak tahminen öbür bahislerde âlâ değildi diyecek zekaya ve yüreğe sahip değil… Faşizm terimini kabul ediyorum, reddetmiyorum.”
Fiore’yi Mussolini rejiminin kabahatleri konusunda zorladığımda, şiddet içerdiğini reddediyor ve faşist toplama kamplarının “savaşta olan şeyler” olduğunu argüman ediyor. Ukrayna’nın Rusya’nın bir kesimi olması gerektiğine inanıyor. Kendisine partisinin Almanya üzere ülkelerde yasaklanacağını söylediğimde “Özgürlük özgürlüktür” diyor.
Forza Nuova’nın kuzeydeki Verona kentinde bulunan mahallî merkezinin duvarları, ABD Konfederasyon bayrağı, kendini Rus yanlısı ilan eden Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetlerinin bayrakların yanı sıra “Beyaz Güç” ve “Biz faşistiz – silahlanma çağrısı” yazılı atkılarla kaplı.
Partinin başkan yardımcısı Luca Castellini, İtalya’da en çok satılan takvim olduğunu tez ettiği Mussolini takvimini gururla gösteriyor.
Castellini birebir vakitte Verona’nın sıkı futbol taraftarlarının da başkanı. İtalyan stadyumları uzun vakittir siyasi aşırılıkların üreme alanları olmuş. Hellas Verona kulübü altı yıl önce lig atladığında, Castellini taraftarlara muvaffakiyetlerinin “Adolf Hitler” sayesinde olduğunu haykırmıştı. Castellini, siyah bir oyuncunun asla “gerçek İtalyan” olamayacağını tez ettikten sonra stadyumdan men edilmiş.
Holokost’a sürülen İtalyan Musevilerinin torunlarının nasıl hissedeceğini soruyorum? “Bilmiyorum lakin savaşlar ve vefatlar her vakit oldu. Bu benim problemim olamaz” diyor.
‘Post-faşist geleneğin ideolojik mirasçısı’
Meloni’nin partisi Forza Nuova ile ortasına ara koydu. Forza Nuova’nın önderleri ise Ukrayna’ya verdiği kararlı takviye de dahil olmak üzere birtakım durumları nedeniyle onu açıkça eleştiriyor.
Meloni seçimlerden evvel yayınladığı bir görüntü iletisinde, İtalyan sağının “faşizmi tarihe gömdüğünü”, demokrasinin bastırılmasını ve “utanç verici Yahudi aksisi yasaları” şiddetle kınadığını belirterek eleştirmenlere inanç vermeye çalıştı.
Ancak Meloni mirasını büsbütün bir kenara bırakmış değil: örneğin hala faşist periyottan kalma “Tanrı, vatan, aile” sloganını kullanıyor.
Gazeteci Paolo Berizzi, “İtalya’nın Kardeşleri faşist bir parti değil fakat post-faşist geleneğin ideolojik mirasçısı” diyor. Berizzi, aşırılık yanlısı kümelerin bu sayede kendilerini legalleşmiş hissettiklerini söylüyor.
Haziran’daki Avrupa Parlamentosu seçimleri öncesinde kamuoyu yoklamaları Meloni’nin partisi İtalya’nın Kardeşleri’ni öteki İtalyan partilerinin çok önünde gösteriyor.
Avrupalı sağcı partilerden oluşan kümesi beklendiği üzere oylamada büyük muvaffakiyet elde ederse, İtalya’daki siyasi hakimiyetini ve kendi ülkelerine liderlik etmeyi hedefleyen öbür sağcı ve çok sağcı siyasetçiler için bir figür olarak pozisyonunu sağlamlaştıracak.
Partiyi eleştirenler, kendisini hiçbir vakit direkt “anti-faşist” olarak adlandırmadığına dikkat çekiyor. Lakin İtalya’nın Kardeşleri’nden Avrupa Parlamentosu Üyesi Nicola Procaccini bunun düzgün bir nedeni olduğunu savunuyor.
“Faşizm periyodunda anti-faşist olmak özgürlük ve demokrasi için çok cesaretli bir hareketti. Lakin demokrasi devrinde anti-faşist olmak bazen şiddet manasına geldi ve pek çok genç öğrenci öldürüldü” diyerek İtalya’nın savaş sonrası yıllarında aşırılık yanlısı kümeler ortasında sık sık yaşanan kanlı çatışmalara ve işlenen cinayetlere atıfta bulunuyor.
Faşizmi her vakit kınadığını söyleyen Procaccini , solun da seçimlerden evvel dehşet salmak için bu terimi “takıntı” olarak öne sürüp kışkırttığını tez ediyor.
‘Faşizme karşı uğraş hala güncel’
Bu sav, tarihî olarak anti-faşizmin kalbi olan Bologna üzere yerlerdeki muhalifler tarafından şiddetle reddediliyor. Belediye binasının duvarında 1943-45 iç savaşı sırasında Bologna’yı faşizme karşı savunurken ölenlerin siyah beyaz fotoğrafları ve isimleri yer alıyor.
Kentin belediye lider yardımcısı Emily Clancy, faşizme karşı çabanın bugün de son derece şimdiki olduğunu söylüyor.
“Aşırı sağ, yalnızca İtalya’da değil, dünyanın dört bir yanında, yabancıya ya da göçmene saldırarak insanların zorlukları için bir günah keçisi bulmaya çalışıyor” diyor. “Basın özgürlüğüne, sansüre, LGBT topluluğuna yönelik özgürlüklere ve bayanların kendi vücutları üzerinde kelam hakkı olmasına yönelik saldırılara” işaret ederek faşizmin birinci günleriyle benzerlikler olduğunu söylüyor.
Dünya genelinde ilerleme kaydeden çok sağa karşı kaybedip kaybetmediklerini soruyorum. “Bence bu bir gayret; kaybetmedik lakin muhakkak birlik olmalı ve olanları hafife almamalıyız” diye yanıtlıyor.
Gösterilerde hala kullanılan faşist selamlamalar için, “Sadece nostaljik ya da hürmet gösterisi olarak küçümsenmesi inanılmaz. Bu olayların ciddiyetini gerektiği üzere ele almıyoruz” diyor.
Avrupa Parlamentosu Milletvekili Nicola Procaccini ise bu selamlamanın faşizmi geri getirme daveti olmadığını ve yasaklanmasının “çılgınlık” olacağını belirterek, “Bu, paylaşmadığımız bir kültürü iptal etmektir” diye karşı çıkıyor.
Benito Mussolini’nin doğum yeri olan Predappio’da, her yıl mevt yıldönümünde, askeri bereli ve ellerinde kırmızı güller taşıyan insanların mezarı ziyaret ettiği bir anma düzenleniyor.
Katılanlardan biri olan Susanna Cortinovis, Mussolini’yi toplumsal güvenlik ve annelik ödemeleri getirdiği için övüyor. “Eğer bana bir anne, bir Hıristiyan olmanın, vergilerimi ödemenin faşist olduğum manasına geldiğini söylüyorsanız, o vakit evet, ben faşistim” diyor. “Ve Romalı stilimle, biricik devlet başkanımı (Mussolini) selamlıyorum.”
Birçok ülkede olduğu üzere İtalya’da da nostaljistler, tarihi revize etmek isteyenler, komplo teorisyenleri var. Vilayet Duce hayranlarının sayısı tahminen az lakin Mussolini propagandacıları ile çağdaş neo-faşistler ortasında bir geçişkenlik var.
Bu çeşit fikirlere, imgelere ve inançlara hala müsamaha gösteren bir toplumda, Avrupa’nın öbür yerlerindeki sağcı partilerin İtalya’yı örnek aldığı bir periyotta, bunun ne kadar olağanlaştığı merak konusu.
Gazeteci Paolo Berizzi şöyle diyor: “Faşistler her vakit intikam dileği beslemiştir. ‘İktidara geri dönüyoruz, ölmedik, yok olmadık’ diyorlar. Tarihten intikam alma peşindeler.”
