Hiç seri üretime geçemeyen birinci yerli araba Devrim’in kıssası

1961 yılında Türkiye, endüstrileşme atılımının bir kesimi olarak birinci yerli arabasını üretmeye karar verdi. Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in talimatıyla Eskişehir Demiryolu Fabrikası’nda 129 gün üzere kısa bir müddette üretilen bu araba, İhtilal ismiyle tarihe geçti. Lakin Devrim’in öyküsü, talihsizliklerle dolu bir süreç oldu ve araç hiç seri üretime geçemedi.

Devrim’in doğuşu ve üretim süreci

Göz Atın

Tesla’ya yeşil ışık! Fabrika genişletiliyor

Elektrikli araç şarj istasyonlarına zam geldi! İşte fiyatlar

Elektrikli araç şarj istasyonlarına zam geldi! İşte fiyatlar

1961 yılı Türkiye’sinde Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, endüstrileşmenin kıymetine dikkat çekerek yerli bir araba üretilmesi gerektiğini vurguladı. 15 Mayıs 1961’de açılan Otomotiv Sanayi Kongresi’nde Gürsel, ülkenin kendi ulaşım araçlarını üretmesinin gerekliliğini belirtti. Kongreden çabucak sonra, Eskişehir Demiryolu Fabrikası’nda çalışan 24 mühendis, 129 gün içinde büsbütün yerli dizayna sahip bir araba üretmek için kolları sıvadı.

Görsel kaynağı: TRT

Otomobilin üretim süreci epeyce zorluydu. Türkiye’de şimdi sac üretimi bile yapılmadığı bir devirde, Devrim’in karoserinden motoruna kadar birçok kesimi yerli imkânlarla üretildi. Çeşitli zorluklara karşın, mühendisler dört prototipi tamamlamayı başardı: Biri siyah, öbürleri krem renkteydi. Fakat bu süreç, yalnızca dört buçuk ay üzere kısa bir müddet içinde gerçekleştirildiğinden, birçok problemle karşılaşıldı.

Devrim’in Cumhuriyet Bayramı’ndaki şanssız gösterimi

Devrim, 29 Ekim 1961 Cumhuriyet Bayramı’nda tanıtılmak üzere Ankara’ya gönderildi. Lakin tren seyahati sırasında güvenlik nedeniyle arabaların yakıt depoları boşaltılmıştı ve yalnızca hareket yapabilecek kadar akaryakıt konmuştu. O devirde yüksek oktanlı akaryakıt yalnızca Ankara’da bulunabiliyordu. Merasim günü Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, siyah Devrim’e bindi ancak araç, yaklaşık yüz metre gittikten sonra durdu. Akaryakıtı biten araç, büyük bir hayal kırıklığına yol açtı ve gazeteler sonraki gün “Devrim 100 metre gitti ve durdu” manşetleriyle çıktı. Halbuki Gürsel, sonrasında deposu dolu siyah Devrim’e binmiş ve yoluna problemsiz devam etmişti.

Bu talihsizlik, Devrim’in muvaffakiyetini gölgede bıraktı ve araç uzun yıllar alay konusu oldu. Gürsel’in “Batı başıyla araba yaptınız fakat Doğu başıyla benzin ikmalini unuttunuz” sözleri de bu durumu özetliyordu. Bu olayın akabinde İhtilal, kamuoyunda kâfi takviyesi bulamadı ve seri üretime geçemedi.

Devrim neden seri üretime geçemedi?

İlk yerli arabanın seri üretime geçememesinin birçok nedeni vardı. Öncelikle, Türkiye’deki araba talebi o devirde epey sonluydu. Yeni bir araba markasının seri üretimi, dağıtımı, bayilik hizmetleri ve yedek modül üretimi üzere ihtiyaçlar, ekonomik ve teknik açıdan büyük bir zorluktu. Ayrıyeten, üretim sürecinin güzel belgelenmemesi ve prototiplerin eksiklikleri de bu durumu etkiledi.

Öte yandan, 1961 yılında kurulan Otosan fabrikası, Ford Motor Company ve Koç Holding’in ortak teşebbüsüyle Türkiye’nin birinci seri üretim araba markası olan Anadol’u üretmeye başladı. 1966’da Anadol A1’in seri üretime geçmesi, yerli araba projesinin diğer bir marka altında devam etmesine yol açtı.

Devrim’in teknik ve motor özellikleri:

Devrim’in mirası ve günümüzdeki yeri

Devrim, Türkiye’nin endüstrileşme eforlarının bir sembolü olarak hafızalarda yer etti. 1961’de üretilen bu tarihi araç, bugün Eskişehir’deki TÜLOMSAŞ tesislerinde korunmakta ve ziyaretçilerini beklemekte. Müzede Devrim’in üretim sürecinde kullanılan ekipmanlar ve görseller de sergileniyor.

Devrim, her ne kadar seri üretime geçememiş olsa da Türkiye’nin mühendislik tarihinde değerli bir yere sahip. Bu proje, Türk mühendislerinin kısa müddette büyük muvaffakiyetler elde edebileceğini gösterdi ve gelecek projelere ilham kaynağı oldu. Türkiye’nin birinci yerli arabası İhtilal, hala birçok kişi tarafından hürmetle anılmakta ve yerli arabanın sembolü olarak görülmekte.