Makalede, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan sistemin global problemler, sınamalar ve kırılmalar karşısında çaresiz kaldığı bir süreçten geçtiğini belirten Altun, aşikâr ülkelerin çıkarları ve taleplerine nazaran işleyen global sistemin çatışma ve savaşları körüklerken refah, barış ve istikrar üzere yapan olguları da art plana ittiğini söz etti.
Dünyanın soğuk savaşın fiilen bittiği 1990’lardan bugüne barış ve istikrar tarafından oldukça sancılı bir süreç geçirdiğine işaret eden Altun, içinde bulunulan bu sürecin bölgesel ve global işbirliklerini, global aktörlerin sıkıntıların tahlilinde daha faal rol almasını gerektirdiğinin altını çizdi.
Ukrayna-Rusya savaşı, İsrail’in Filistin hücumları ve öteki birçok hadisenin de milletlerarası aktörlerin, bölgesel meselelerin tahlilinde fonksiyonsuz kaldığını, gerekli olan tahlil iradesini gösteremediğini vurgulayan Altun, şunları kaydetti:
“Uluslararası aktörlerin son devirde kaybettiği irtifa, 2000 sonrası çok aktörlü ve çok boyutlu dünya sisteminin mahiyetinin görmezden gelinmesinden kaynaklanmaktadır. Açıkça kabul etmek gerekir ki, 2 ya da 3 tane muhteşem güç ve bu güçlerin siyasi ve ideolojik korkuları milletlerarası sistemi şekillendiremez. Bu güçlerin çıkarları ve menfaatleri uğruna öteki ülke ve halkların sömürüldüğü bir dünya sistemi tasavvur edilemez. Memleketler arası örgütler ve bu örgütleri domine eden en önemli devletlerin öncelikle bu gerçeği kavraması ve yeni devir stratejilerini buna nazaran tanzim etmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan milletlerarası sistem çökmekte ve ama yeni devrin ruhuna uygun bir sistem de kurulamamaktadır. Yeni devrin ruhuna uygun bir sistemin inşası için milletlerarası örgütlerin ve inisiyatiflerin acilen sorumluluk alması kıymet arz etmektedir. Bunlardan biri olan G7’nin siyasi ve ekonomik nüfuzu milletlerarası arenada günden güne artmaktadır. G7, başlangıcında daha çok iktisadi telaşlarla kurulmuş ve 1970’lerden bugüne odağını giderek genişletmiştir. Finansal zorlukları tartışmak için süreksiz bir toplantıdan, değerli global meselelerin ele alındığı daha resmi bir forum haline gelmiştir.”
“Uluslararası aktörler âlâ bir imtihan veremedi”
Ortak kıymetler ve prensipler çerçevesinde birleşmiş bir küme olan G7’nin memleketler arası alanda özgürlük, demokrasi ve insan haklarının desteklenmesinde rol oynama savında olduğunu belirten Altun, son yıllarda yaşanan milletlerarası kriz ve çatışmalar göz önünde tutulduğunda, G7’nin bu tezini ne kadar gerçekleştirebildiğinin ve aldığı kararların milletlerarası mecralarda nasıl karşılık bulduğunun yine düşünülmesi ve tartışılması gerektiğini vurguladı.
G7’nin bağlayıcı kararlar alma yetkisi olmadığını hatırlatan Altun, “Fakat kelamım ona bağlayıcı kararlar alma yetkisi olan milletlerarası örgütlerin bile fonksiyon ve işlevlerinin tartışıldığı günümüzde G7 de bu sorgulamalardan kendisini azade kılamaz” ifiadesini kullandı.
Bu yıl İtalya devir başkanlığında 13-15 Haziran’da 50’ncisi düzenlenecek dorukta “kurallara dayalı memleketler arası sistemin savunulması, Rusya-Ukrayna savaşı ve Ukrayna’ya takviyenin sürdürülmesi, Orta Doğu’daki çatışma ve bunun global gündemdeki sonuçları, güç güvenliği, gelişmekte olan ülkeler ve gelişmekte olan ekonomilerle bağlar, Afrika ile bağlantılar, Hint-Pasifik bölgesi, iklim-enerji teması, besin güvenliği, göç, yapay zeka” mevzularının üzerinde durulacağını aktaran Altun, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın özel davetli olarak katılacağı bu yılki doruğun temasının “kural temelli milletlerarası sistem” olarak belirlendiğini kaydetti.
Altun, “Böyle bir tema belirlenmesine rağmen şu gerçeği de vurgulamak gerekmektedir; günümüzde milletlerarası sistemin benimsediği ve üzerine inşa olduğu kurallar ne yazık ki kimi devletler tarafından hoyratça ihlal edilebilmektedir. İsrail’in Filistin akınları insani ve diplomatik manada mevcut memleketler arası hukukun aylardır ayaklar altına alınmasının en çarpıcı ve en son örneğidir.” değerlendirmesinde bulundu.
İsrail’in aylardır devam eden akınlarında on binlerce saf insanı katlettiğini; en nihayetinde bizatihi kendisinin “güvenli bölge” ilan ettiği Refah’ı bile bombaladığını belirten Altun, İsrail’in Gazze’de ve öbür kentlerde yaptıklarının açık bir savaş kabahati olduğunu kaydetti.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Altun, şöyle devam etti:
“Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, İsrail’in pervasız akınlarının durdurulması gerektiğini aylardır her platformda lisana getirmektedir. İsrail’in durdurulması bir yana milletlerarası sistem tarafından korunduğu kanısı dünya ölçeğinde yaygın kabul haline gelmiştir. Bu kabulde İsrail’in hiçbir hukuk, unsur ve paha tanımayan taarruzlarına karşı başta G7 olmak üzere memleketler arası aktörlerin güzel bir imtihan verememesinin hissesi yadsınamaz. On binlerce çocuk ve bayan katledilirken memleketler arası sistemin ateşkes daveti bile yapamadığına şahit olduk. Aylar süren katliamlar sonrası dünyanın ayağa kalkması, üniversitelerin ve gençlerin ‘artık yeter’ deyip isyan etmesi üzerine ateşkes davetleri yapılabildi.
İsrail’in ataklarına karşı yükselen global itirazlar ve isyanlar, İsrail’e dayanak veren ülkelerin utanç içinde hatırlanacağının en somut göstergesidir. G7 ülkelerinin liderleri, ABD Başkanı Joe Biden’ın 31 Mayıs’ta duyurduğu ateşkes planına tam takviye verdiklerini bildirdi. Lakin hem bu davet hem de bu davete verilen dayanağın bilhassa İsrail üzerinde nasıl bir caydırıcı tesirinin olacağı son derece tartışmalıdır. G7’nin ve başka milletlerarası aktörlerin, elbette, bundan daha fazlasını yapması istenmekte ve beklenmektedir. Bu yüzden mevcut memleketler arası sistem tekrar yapılandırılmalı ve güçlünün korunduğu değil, haklı ve mazlumun savunulduğu bir sistem inşasının yolları aranmalıdır.”
“Türkiye bölgesel ve global barışa, istikrara ve krizlerin tahliline katkı sunmaya devam edecek”
Altun, milletlerarası aktörlerin son yıllarda cereyan eden kriz ve çatışmalardaki işlevsizliği ve sessizliğinin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Dünya Beşten Büyüktür” ve “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” şiarlarının ne kadar haklı ve yerinde olduğunu gösterdiğini vurgulayarak, Türkiye’nin global barış eforlarına büyük kıymet ve takviye verdiğini belirtti.
Rusya-Ukrayna savaşındaki ateşkes için gerçekleştirdiği arabuluculuk rolü, tahıl krizindeki yapan teşebbüslerin Türkiye’nin global barışa katkılarının son yıllardaki en somut tezahürleri olduğunu belirten Altun, “Küresel bir sorun haline gelen sistemsiz göçten iklim değişikliğine, memleketler arası terörizmden bozulan tedarik zincirlerine kadar çeşitli alanlarda ortaya çıkan sınamalara karşı Türkiye, dün olduğu üzere bugün de bölgesel ve global barışa, istikrara ve krizlerin tahliline katkı sunmaya devam edecektir” sözünü kullandı.
