Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ağır diplomasi gündemine bugün ve yarın Astana’da yapılacak Şangay İşbirliği Örgütü önderler doruğuna katılarak başlayacak.
NATO’nun kritik ehemmiyetteki tepesinden yalnızca bir hafta evvel yapılan toplantıya katılan Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bugün yapması öngörülen ikili görüşmesi, başta müttefikler olmak üzere tüm Batı tarafından yakından takip edilecek.
Rusya ve Çin liderliğindeki ŞİÖ toplantısında, dünyada değişen şartlar çerçevesinde Batı ile yeni bir güvenlik paradigması kurulması konusunun ele alınması ve Belarus’un örgüte tam üyeliğinin ilan edilmesi öngörülüyor.
Erdoğan, Türkiye’nin diyalog ortağı statüsünde katılacağı ŞİÖ tepesinin akabinde Azerbaycan’da 6 Temmuz’da yapılacak olan Türk Devletleri Zirvesi’ne geçecek.
Bu toplantıların akabinde ABD’ye gidecek olan Erdoğan, 9-11 Temmuz günlerinde gerçekleştirilecek NATO’nun 75. Yıl Zirvesi’nde Türkiye’yi temsil edecek.
Bu sene başında Türkiye’de gerçekleşmesi beklenen lakin Moskova tarafında ertelenen Erdoğan-Putin görüşmesi bugün gerçekleşiyor.
Böylece Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin’le yüz yüze görüşmüş bir NATO müttefiki lideri olarak 32 ülkeli ittifakın Washington’daki kritik ehemmiyetteki doruğuna katılmış olacak.
Zirvenin gündeminde neler var?
1996 yılında Şangay Beşlisi ismiyle Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından kurulan, 2001 yılında Şangay İşbirliği Örgütü olarak kurumsallaşan yapıya bugün 9 ülke tam üye, 3 ülke gözlemci üye ve ortalarında Türkiye’nin de olduğu 14 ülke de diyalog ortağı olarak katılıyor.
Astana tepesinde Belarus’un 10. üye olarak ŞİÖ’ye iştirakinin ilan edilmesi öngörülüyor.
Zirveye konut sahipliği yapacak Kazakistan’ın Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev, toplantının içeriğine ait olarak Çin basınına bir açıklama yaptı.
Tokayev, “ŞİÖ’nün daha da geliştirilmesi için stratejik ehemmiyette kararların alınması bekliyoruz” dedi ve “tehditlere vaktinde ve kâfi seviyede karşılık verebilecek teşebbüsler geliştirilecek” mesajını verdi.
Kazakistan Devlet Başkanı, zirve katılımcılarının uluslararası topluma yeni ve dürüst global bir diyalog başlatma; yeni güvenlik paradigmasını kabul etme, adil bir ekonomik sistem yaratma ve çevreyi korumak için gerekli adımları atma davetinde bulunacaklarını da kaydetti.
Tokayev’in yeni güvenlik paradigmasından neyi kastettiği ise bilinmiyor.
“Çok taraflı diyaloğu güçlendirmek – sürdürülebilir barış ve ahenk arayışı” mottosuyla gerçekleştirilecek tepenin öteki gündem unsurları ortasında ekonomik ve ticari bağların geliştirilmesi, Çin’in Jenerasyon ve Yol Girişimi’nin uygulanması, global ve bölgesel güvenlik hususları ile terörle ve uyuşturucuyla gayret başlıkları da yer alıyor.
Zirvede alınan kararların ortak bildiriyle duyurulması öngörülüyor.
Putin: ‘Avrasya Güvenlik Sistemi kurulmalı’
2022 Şubat ayında Ukrayna işgalini başlatan ve böylelikle NATO dahil Batı’yı karşısına alan Rusya Devlet Başkanı Putin’in Astana’da gündeme getireceği mevzulardan birisi Avrasya Güvenlik Sistemi’nin kurulması olacak.
ŞİÖ’nün dışişleri bakanları seviyesinde Haziran ayında Moskova’da yaptığı bir toplantıda konuşan Putin, “Avrasya güvenlik sistemi” sayesinde Avrasya kıtasının işbirliği ve kalkınmasını sağlayacak herkese fayda getirecek eşit ve parçalanamaz bir güvenlik ortamı yaratmayı kastettiğini kaydetmişti.
Ukrayna işgaline devam eden Moskova, NATO’nun artan aktifliği ve en son Finlandiya ve İsveç’i de içine katarak genişlemesi karşısında başta Çin ve Orta Asya ülkeleri olmak üzere yeni ittifaklar kurma arayışında.
Putin’in muhataplarıyla ŞİÖ kapsamında yapacağı temaslarda, Batı merkezli memleketler arası tertibe karşı çok kutuplu yeni bir sistemin yaratılması davetinde bulunması bekleniyor.
ŞİÖ ile ilgilere ehemmiyet veren, geçmişte Türkiye’nin adaylığı konusunu gündeme getiren Erdoğan açısından Astana doruğuna iştirak, hem bu ülkelerle mevcut bağlarının derinleştirilmesi hem de bir hafta sonra katılacağı NATO Doruğuna ileti verme gayeli olarak bedellendiriliyor.
Değişen dünya nizamında Doğu ülkelerinin daha da değer kazandığını, Türk dış siyasetinin çok kutuplu yeni bir dünya sistemine hazırlanması gerektiğini pahalandıran Ankara, son devirde bu bölgedeki ülkeler ve memleketler arası kuruluşlarla temasını artırdı.
Bu kapsamda, liderliğini tekrar Çin ve Rusya’nın yaptığı ve dünyanın önde gelen gelişmekte olan ekonomilerini kapsayan BRICS’e iştirak da Türkiye’de tartışmaya açıldı.
Erdoğan’ın Putin ile Astana’da yapacağı görüşmeye de bu kapsamda kıymet atfediliyor. İki başkanın gündeminde Ukrayna-Rusya savaşının yanı sıra İsrail-Hamas çatışmaları, başka bölgesel hususlar ve ikili bağlantılar de yer alacak.
Bölgesel hususlar ortasında Suriye ile Türkiye ortasında olağanlaşma sürecinin canlandırılmasının da yer alması öngörülüyor.
Batılı diplomatik kaynakların yakından takip edeceği Erdoğan-Putin görüşmesinin NATO Zirvesi’nden yalnızca bir hafta evvel gerçekleşmesi Astana buluşmasını daha da değerli kılıyor.
Batılı kaynaklar, Erdoğan’ın Washington’a Putin ile yüz yüze görüşebilen tek NATO lideri sıfatıyla gideceğini, böylece ittifak içindeki stratejik tartı ve farklılığını ortaya koymayı planladığını kaydediyorlar. Erdoğan’ın Doğu-Batı istikrarını muhafazaya itina gösterdiğini, geçmişte de bu türlü programlar uyguladığını kaydeden kaynaklar, Türkiye’nin NATO içinde üzerinde uzlaşılan mevzulara ahenk gösterdiğini ve bu açıdan rastgele bir sorun olmadığını kaydediyorlar.
Buna rağmen Erdoğan’ın ABD Başkanı Joe Biden ile ikili bir görüşme gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceği şimdi bilinmiyor.
NATO’nun Washington Zirvesi’nin en kıymetli gündem unsuru, Rusya tehdidine karşı ittifakın ortak savunma ve caydırıcılık düzeyini artırmak ve Ukrayna’ya dayanağın uzun vadeli ve sürdürülebilir biçimde yeni sistemlerle sağlanması.
