CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in erken seçim açıklamaları devam ederken Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum da tartışmaya katıldı Uçum, ‘Erken seçim tartışması’ başlıklı bir yazı yazdı.
Uçum’un yazısı şöyle:
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişi sağlayan 24 Haziran 2018 seçimlerini takiben yapılan 31 Mart 2019 Mahallî Seçimlerinden sonra bir “erken seçim” tartışması gündeme taşınmaya çalışılmıştı.
O zamanki tartışmalar sırasında “parlamenter sistem deneyimiyle başkanlık sisteminde erken seçim beklentisine girmenin gerçekçi olmadığı” tekraren söz edilmişti. Gerçekten 18 Haziran 2023’te yapılması gereken seçimler bayram ve mevsim şartları sebebiyle bir ay kadar geriye alınarak 14 Mayıs 2023’te yapıldı. Yani kimilerinin beklediği üzere ve manasına uygun bir “erken seçim” gerçekleşmedi. Seçimler teknik sebeplerle bir ay kadar geriye alınmakla birlikte olağan devrinde yapıldı.
Bu deneyime karşın 14 ve 28 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleşen Meclis ve Cumhurbaşkanı seçimlerini takiben yapılan 31 Mart 2024 Mahallî Seçimlerinden sonra da “erken seçim” tartışması yeniden gündeme getiriliyor.
ANAYASAL SİSTEM
Tartışmanın hakikat bir bağlamda yürütülebilmesi için anayasal sistemi hatırlamakta yarar var.
Öncelikle belirtelim ki yeni Anayasal Sistemde erken seçim kavramı yok. Gerek Cumhurbaşkanı gerekse Meclis 5 yıllık sabit mühletle seçiliyor.
Ancak bu müddet her iki kurum açısından da garanti sabit müddet değil esnek sabit müddettir. Zira bu mühlet içerisinde Meclis yahut Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesi kararı verebilir. Bunun siyasi ve toplumsal sonucunun ismi erken seçim olabilir. Lakin tüzel manası ve ismi seçimlerin yenilenmesidir.
Bu durumda mevzuyu eski sistemin kavramı olan “erken seçim” ismiyle tartışınca doğal olarak eski sistemdeki erken seçim deneyimlerinin münasebetleriyle sıkıntıya bakılıyor. Bu da yeni sisteme büsbütün yabancı ve eskimiş argümanlarla bir seçim tartışmasına sebebiyet veriyor.
Bu nedenle tartışma “seçimlerin yenilenmesi” kavramı üzerinden yapılmalı ve “seçimlerin yenilenmesi hangi toplumsal, siyasi, ekonomik ve tüzel şartlarda olabilir”, diye sorulmalıdır. Aksi takdirde bağlamında ve yanlışsız bir tartışma yapılamaz.
Dolayısıyla işin hukuksal ve olgusal boyutuna bakmak ve seçimlerin yenilenmesi kararının nasıl verileceği ve sonuçlarının neler olacağını pahalandırmak gerekir.
SEÇİMLERİN YENİLENMESİ
Seçimlerin yenilenmesi kararını Cumhurbaşkanı verebilir ve birinci devrinde bu kararı verdiğinde kalan mühletinden feragat etmiş olur. Ayrıyeten tekrar aday olacaksa seçilme konusunda siyasi ve toplumsal riski göze alır.
Bir Cumhurbaşkanı ikinci periyodunda seçimlerin yenilenmesi kararı verirse bu sefer de hem kalan mühletinden feragat eder hem de bir daha aday olamaz.
O vakit Cumhurbaşkanı tarafından seçimlerin yenilenmesini istemek fakat son derece harikulâde şartlarda ve öbür bir devanın kalmadığı hallerde istisnaden yani son deva olarak verilebilecek bir karardır.
Seçimlerin yenilenmesi kararını Meclis verecekse 360 milletvekilinin (3/5 oranın) bu kararı vermesi gerekir. Elbette bu kararı verecek milletvekilleri de tekrar seçilmek isterlerse siyasi ve toplumsal riskleri göze almak zorundadır. Buna nazaran Meclisin bu kararı vermesi de nitelikli çoğunluk gerektirdiğinden ve bunun için de lakin inanılmaz kaidelerde bir mutabakat sağlanabileceğinden istisnai bir durum olacaktır. Eski sistemde kolay çoğunlukla verilebilen erken seçim kararlarının bile muhakkak kurallarla ve zorluklarla alınabildiği gözetildiğinde yeni sistemde bunun ne kadar sıkıntı ve son derece istisnai olacağı daha düzgün anlaşılabilir.
İLERİ SÜRÜLEN GERÇEKLER
Bu sistematik karşısında Türkiye’de hangi harikulâde ve istisnai durumlar oluşmuştur ki ya Cumhurbaşkanı yahut Meclis seçimlerin yenilenmesi kararını versin yahut bu ihtimal gerçekçi bir seçenek olsun.
Birincisi lokal seçim sonuçları, ikincisi global ekonomik krizin Türkiye’ye tesirleri.
Yerel seçimlerde halkın verdiği iletinin bir iktidar değişikliği talebi olarak okunması asla mümkün değildir. Halk 10 ay evvel tıpkı ekonomik kurallara hatta zelzele felaketiyle birlikte daha da ağırlaşan şartlara karşın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a ve Cumhur İttifakı’na itimadını ve takviyesini net olarak ortaya koydu.
Meclis çoğunluğunu Cumhur İttifakı aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan da ikinci tıpta yüzde 52’den fazla oyla seçildi.
Yerel seçimlerde ise halkın ekonomik kurallara yönelik bir ileti verdiği genel kabul görüyor. Öyleyse halkın beklentisi bir erken seçim değil ekonomik koşulların düzeltilmesidir. Halkın beklentisi; iktidarın ekonomik meselelerin tahlili tarafında icraat yapması, muhalefetin de bu icraatlara takviye vermesidir.
Buna nazaran somut olarak gerek lokal seçim sonuçları gerekse ekonomik kurallar vaktinden evvel seçim için kâfi, isabetli ve uygun münasebetler değildir.
Genel olarak ise şu kademede Türkiye, siyasal sistemin işleyişi açısından ne inanılmaz bir durum içindedir ne de Meclisi ve Hükümeti yenilemeyi gerektiren istisnai bir şartla karşı karşıyadır. Bu durumda “erken seçim” tartışması 2028’e kadar harika kurallar ve istisnai durumlar oluşmadığı sürece gerçekçi bir tartışma değildir.
Bu noktada ülke liderliği birikimi ve dünyadaki güçlü ve birçok bahiste öncü siyasi tesiri açısından Türkiye’nin büyük bir kıymeti olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’a 2028 seçimlerinde son sefer adaylık yolu açmak bu istisnai durumlardan sayılabilir. Cumhur İttifakı’nın bu mevzuda bir kararlılık göstereceği şimdiden muhakkaktır. Mecliste bu istikamette güçlü bir eğilim oluşabileceği de öngörülebilir. Ancak olağan gidişatta bu konunun 2027 yılının sonlarına yanlışsız gündeme gelmesi beklenir. Hasebiyle bu mevzunun da şimdi vaktinin gelmediği açıktır.
ERKEN SEÇİM TARTIŞMASININ ASLI NEDİR?
Peki bu tartışma bugün niçin gündeme getirilmek isteniyor? Son derece açık; 2028’e kadar Türkiye’nin sahip olduğu siyasi istikrar avantajını zedelemeye dönük ideolojik bir atak yapılıyor. Türkiye son derece yapay bir erken seçim tartışmasıyla hem iktisada hem hukuka ait gerçek gündeminden uzaklaştırılmak isteniyor.
Diğer değerli bir nokta, erken seçim tartışması, muhalefetin ülkenin iç ve dış hususlarında, sıkıntılarında alternatif siyaset ve program üretememe problemini, kısırlığını ve içlerindeki keskin rekabeti örtmek için bir araç olarak da kullanılıyor.
Demokratik siyasetin ve demokratik kamuoyunun bu tuzaklara düşmemesi tam bilakis bunları deşifre etmesi gerekiyor.
Unutulmasın yeni sistemin kurgusu gereği; seçimlerin vaktinden evvel yapılması, öteki deyişle seçimlerin yenilenmesi şartları o denli ortaya çıkar ki hiç kimse seçimler yenilenmeli mi tartışmasına girmez; tam aksine herkes açısından yenilenme muhtaçlığı ve kararı legal olarak kabul edilir.
Bu nedenle bu tip yapay ve sapma tartışmaları bir kenara koyup ülkemizin başta yeni anayasa olmak üzere gereksinim olan ıslahat gündemlerine ve gayelerine ağırlaşmak gerekir.
